ATATÃœRK HEYKELLERÄ°NE SALDIRILIRKEN!

22 Mayıs 2017 günü Sakarya’da bir Suriyeli’nin balyozla heykele giriÅŸmeye çalışması, Türk vatandaÅŸlarının tepkisi ve olaya müdahil olması sonrası etkisiz hâle getirildi. Bu olayı Temmuz ayının sonlarında Åžanlıurfa’da meydana gelen saldırı izledi ve bu olaya kadar olanları sürekli “münferit vak’a” gözüyle seyrettim. Ama ne var ki 19 AÄŸustos 2017 günü Diyarbakır’da ve üzerinden yirmi dört saat geçmeden 20 AÄŸustos 2017 günü de Zonguldak’taki Atatürk Heykeli’ne saldırılınca bu hâdiselerin münferit birer vak’a deÄŸil, “sistematik bir Atatürk heykellerini imha projesinin” ilk adımlarının olduÄŸunu varsaymaya baÅŸladım. Bu olaylar sonrası burada da bu konuya deÄŸinmek istedim.

M. Kemâl Atatürk, siyasî bir figürdür.  Tıpkı II. Abdülhamid gibi günümüz politik sahasında etkisinin sürdüÄŸü tarihsel figürlerden birisidir. Mezkûr figürlerin politik sahada politik söylemlerle yaratıldığı için objektif manada deÄŸerlendirilmesi için maalesef çok erkendir. Ama tarihsel olarak ne yaptıklarına bakmak bu ÅŸahısların deÄŸerlendirilmesi sırasında objektiviteye katkı saÄŸlayacaktır. M. Kemâl Atatürk’ün tarihsel baÄŸlamda en önemli varlığı, yok olmakta olan bir Ä°mparatorluÄŸu, yine bu yıkılmaktaki imparatorluÄŸun Harbiye’deki kadroları ve Anadolu’daki Türk insanını kullanarak Türkiye’nin bağımsızlığını saÄŸlamış olmasıdır. Unutulmamalıdır ki, 1923’te Lozan Barış AntlaÅŸması imza edildiÄŸinde dünyada bağımsız bir Ä°slâm ve Türk devleti bulunmamaktadır. Atatürk’ün bu mücadelesi sonrası bağımsızlığından ödün vermeyen Türk devleti, vatandaÅŸlarının ekseriyeti Müslüman olan bağımsız kalabilen tek Türk devletiydi. Tarihsel perspektifte bu bağımsızlığın sürdürülmesinin tek bir yolu da II. Mahmud’un 1826’da Yeniçeri Ocağı’nı kaldırması sonrası baÅŸat bir politika olmuÅŸ olan ModernleÅŸme hamlelerinin “taviz verilmeden” ve Tanzimat devrindeki gibi “ikilik” yaratılmadan halledilmesidir. Bu iki önemli örnek Atatürk’ün tarihî koÅŸullarda ne yaptığını anlatması bakımından çok önemlidir. Öte yandan, her insan gibi bu ÅŸahsın da hataları olmuÅŸtur. Meselâ, 1925’te Ankara Hukuk Mektebi’nde yalnızca Devrim Hukuku’nun verilmesi “olaÄŸan koÅŸullara dönülemeyecek devirde olup olaÄŸanüstülüklerin sürdüÄŸünü” gösteren emarelerden birisi olarak kabul edilebilir. DiÄŸer yandan, 1932’de Türk Dil Kurumu’nun kurulması sonrası “Dilde SadeleÅŸme” olarak adlandırdığımız süreçte bütün yabancı kelime kökenli kelimelerin atılarak yerine Türkçelerinin türetilmesi hareketi de çıkmazlardan biridir. Hatta bu hareketin hatalı olduÄŸu kendisi tarafından fark edilmiÅŸ ve Falih Rıfkı’ya “Çocuk, çıkmaza girmiÅŸizdir. Dili bu çıkmazda bırakamayız, tabii yola döneceÄŸiz.” demiÅŸtir. Bundan sonra GüneÅŸ-Dil teorisi ile bu hata kapatılmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte, Türk radyolarında Türk MüziÄŸi’nin yasaklanması ve eÄŸitiminin durdurulması da gösteriyor ki bu dönemde de hatalar yapılmıştır. Mesele, çemkirmek mi yoksa ciddiyetle tartışmak mı bilmeyen/bilmezliÄŸe gelen kesimler dolayısıyla mesele keÅŸmekeÅŸ hâline geliyor. Rahmetli Turgut Özakman’ın dediÄŸi gibi “M. Kemal Atatürk’ü ve dönemini tabii tartışalım! Ama ciddilikle” (Dr. Rıza Nur Dosyası, s. 168.)

Tarihsel baÄŸlamda hatasıyla sevabıyla Çanakkale’deki Yarbay Mustafa Kemâl’i, KurtuluÅŸ Savaşı’ndaki BaÅŸkomutan Mustafa Kemâl PaÅŸa’yı ve Cumhuriyet dönemindeki M. Kemâl Atatürk’ü ciddiyetle tartışalım.

Bu önemli kısmı da vurguladıktan sonra Atatürk Heykelleri’ne saldırılar kadar önemli bir baÅŸka meseleye de deÄŸinmek istiyorum. 19 AÄŸustos 2017 günü Diyarbakır’da meydana gelen heykele saldırı sırasında basında “Åžeyh Said Meydanı’nda bulunan Atatürk heykeli” gibi bir ifade kullanıldı. Bu ifade tam bir fecaattir. Cumhuriyet’in ilk yıllarında rejim karşıtı bir isyan gerçekleÅŸtirmiÅŸ ve nihayet Ä°stiklâl Mahkemeleri’nin asılmış birinin ve gerçekleÅŸtirdiÄŸi fiilî isyan sonrası Musul Meselesi’nin aleyhimize çözülmesini saÄŸlayarak günümüzde Kürt Sorunu’nun doÄŸmasına sebep olmuÅŸ olan vatan haininin isminin Türk cadde ve sokak isimlerine veya Türk kentlerindeki kültür merkezlerine verilmesi hakkında Atatürk heykellerine saldırılmasına verdiÄŸimiz tepki kadar tepki göstermeliyiz. Bununla birlikte, elli sene sonra bu saldırılar ile ilgilenecek biri eÄŸer bir çalışma yapacaksa bu çalışmanın kapağına ekte görünen Rize’de kaldırılan Atatürk Heykeli’nin fotoÄŸrafını kullanmasını ÅŸimdiden tavsiye diyorum, çünkü bu hadiselerin ruhunu yansıtan fotoÄŸraf budur.

Özetle, güncel politik söylemlerde görünen “Yenikapı Ruhu”nun yaratılmasının en önemli yapıtaşı olan Mustafa Kemâl PaÅŸa’ya, ruhuna ve yaptıklarına saygı gösterilmesinin önemine dikkat çekmek istedim. Bu dikkat çekmeye M. Kemâl’in objektif deÄŸerlendirilmesi hakkında düÅŸüncelerimle, bu haberler takip edilirken gözümüzden kaçmasına müsaade etmeyeceÄŸimiz bir ayrıntıyı da sizlerle paylaÅŸmak istedim. Son söz olarak, “O’nun aydınlatıcı ışığı Türk topraklarında ilelebet baki kalacaktır.”

Muratcan Zorcu

BoÄŸaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü öÄŸrencisi.